Stap voor stap naar aardgasvrije wijk in Zwolle

Op het Verbindingsfestival ‘slimme en gezonde stad’ (29 september 2020) sprak ik over de aardgasvrije wijk Berkum. Vanaf 2018 ben ik projectleider van dit project in de gemeente Zwolle.

De wijk Berkum in Zwolle

De wijk Berkum is in Zwolle als eerste wijk aangewezen waarin leerervaringen worden opgedaan om tot aardgasvrij te komen. Wat kom je allemaal tegen in een dergelijk route en waar loop je tegen aan? Een eerste belangrijke vraag is natuurlijk: hoe neem je de inwoners van de wijk mee? Daarom zijn de wijkvereniging en voetbalvereniging gevraagd actief mee te denken en doen in deze route. Dat maakt de samenwerking tussen de drie partijen (overheid, bedrijven en inwoners) ook direct interessant. Want hoe regel je de governance in een dergelijke samenwerking en hoe stippel je samen de route uit? Ook in Berkum is dat een aandachtpunt. Dat heeft in juli 2020 geresulteerd in de oprichting van de stichting Duurzaam Berkum die de regie gaat voeren over deze energietransitie. De bestuursleden van de stichting zijn wijkbewoners.

Om even een idee over de wijk te geven
De demarcatie van de wijk heeft een omvang van 2.000 woningen (1.500 particulier eigendom, 300 sociale verhuur en 200 commerciële verhuur), 50 bedrijven en 4.000 inwoners. Het huidige energieverbruik is 15 miljoen kWh (elektriciteit) en 5 miljoen m3 aardgas. De verdeling hiervan is 75% particulier en 25% zakelijk verbruik.

Wijkuitvoeringsplan

In 2018 en 2019 is gewerkt aan een wijkuitvoeringsplan. Dit plan bevat veel analyses en getallen. Ook is de realisatiestrategie om tot energieneutrale wijk te komen met een participatieaanpak uitgewerkt. De realisatiestrategie is langs drie sporen vormgegeven. Verduurzamen woningen en gebouwen (energie besparen), het collectief opwekken van energie (niet alle energie kan op eigen dak worden opgewekt) en de keuze van het wijkenergiesysteem (wat wordt de vervanger van aardgas).

Een dergelijk plan is mooi. Ik zie ze meer en papier is geduldig. Alleen essentieel is de stap van denken naar doen. Om in het echt stappen te zetten en de uitvoering op te pakken, zowel voor de voordeur als achter de voordeur. Hoe bereik je inwoners en hoe verleid je ze om hun woningen te verduurzamen? En daar durf ik te stellen dat veel projecten stranden op dit moment.

Bewonersavonden

In 2018 organiseerden we al de eerste bewonersavonden. Dat kon toen nog fysiek. De geplande avond voor maart 2020 verviel vanwege COVID-19. Hoelang gaat de lock-down duren, wachten we hierop en wat is een alternatief? Herkenbare vragen denk ik. Wij kozen voor een online talkshow in mei en riepen inwoners op zich aan te melden voor het project verduurzamen woningen. En met succes, want er doen 92 inwoners mee! We bieden een maatwerkadvies aan en hierna gaan we pakketjes met ‘altijd-doen’ maatregelen aanbieden. Isoleren, ander glas en zonnepanelen op het dak.

Rol project

Als project regisseren we ‘vraag en aanbod’. De uitvoering laten we over aan marktpartijen. Waar staan we nu? Bijna alle 92 scans zijn uitgevoerd, de pakketten met maatregelen zijn samengesteld en op dit moment spreken we met marktpartijen. In december volgt een online informatieavond. Hierna volgen de eerste offertes en start de uitvoering. Dit is de eerste fase en de planning is om begin 2021 een tweede trance woningeigenaren te verleiden.

Geleerde lessen

• Overheden, bedrijven en inwoners vinden het spannend om samen te werken, want wie krijgt welke ruimte en wat gun je elkaar?
• De overgang naar aardgasvrij heeft invloed in ons huis en ook in de openbare ruimte. Mogelijk komen we meer energie gebouwen te staan in de wijk of wordt de straat opengebroken.
• Het bereiken van inwoners moet op verschillende manieren en kanalen gebeuren. We zijn minder uniform als we denken en met alleen artikelen in de wijkkrant zijn onvoldoende. Motivaction heeft hier een mooi model voor.
• De vervanger van aardgas heeft ook een ‘luchtje’. Immers alle bronnen hebben effect op onze leefomgeving, van biomassa tot windmolens, van zonnevelden tot geothermie. Daar vinden we wat van.
• Door tegengestelde geluiden van overheid, bedrijven en politiek gaan inwoners twijfelen en vallen stil in hun plannen om te verduurzamen.

Tot slot

Naast de kwalitatief goede plannen en prachtige maatschappelijk-laagste-kosten-analyses gaat het vooral om acceptatie en draagvlak. De plannen kunnen nog zo mooi en kwalitatief goed onderbouwd zijn, alleen als er geen draagvlak en acceptatie is dan sta je nog met lege handen in de energietransitie.

We gaan een interessante tijd tegemoet, succes!