skip to Main Content

Korter douchen of kolencentrales weer verder opstoken?

Om op korte termijn aardgas te besparen heeft minister Jetten van Klimaat & Energie besloten om drie kolencentrales weer harder te laten draaien. In de complexe afweging, en met enige paniek, is dit besluit wel te volgen. Zeker omdat hij een snel effect nodig heeft. Alleen het effect van deze maatregel is ook dat de CO2 uitstoot hierdoor zal toenemen. Dit terwijl Nederland nog steeds ‘lastig’ op koers ligt om die uitstoot te verlagen. Had de minister andere keuzes kunnen maken? En hoe compenseren we de extra CO2 uitstoot?

Nog 91 maanden te gaan tot 2030 

Ongeveer 100 maanden voor 2030 is een belangrijk rapport van de IPCC verschenen, het klimaatpanel van de Verenigde Naties. 2030 is een belangrijk jaartal om de doelen van het Klimaatakkoord Parijs en van het Nationale Klimaatakkoord te halen. Nederland moet dan minimaal 55% van de broeikasgassen hebben gereduceerd ten opzichte van 1990. Dat is nodig om de stijging van de temperatuur op aarde te beperken. Dit inspireerde mij om iedere maand tot 2030 een blog te gaan schrijven over de klimaatverandering en hieraan gerelateerde thema’s.

Vooropgesteld: goed en stoer dat de minister een besluit neemt! Daar kunnen we van alles van vinden, alleen Jetten hakt wel een knoop door. Dat prijst hem in mijn ogen.

Aanleiding

Door de aardgaswinning in Groningen af te bouwen is de behoefte aan en afhankelijkheid van buitenlands aardgas groeiende. Rusland kon daar goed in voorzien. Alleen met de huidige energiecrisis en de oorlog in Oekraïne is het speelveld snel veranderd. Door het sanctiepakket tegen Rusland, met onder meer het beëindigen van de import van Russisch aardgas, en doordat Rusland de gaskraan naar Europa steeds verder dichtdraait verdwijnt de import van naar schatting 6 miljard m3 Russisch aardgas. Dat is een substantieel aandeel van de Nederlandse behoefte aan aardgas. Jaarlijks verbruikt Nederland ongeveer 40 miljard m3 aardgas. Het Russisch aandeel is dus ongeveer 15%.

Om te voorkomen dat er de komende winter een te kort aan aardgas is, en populair gezegd we in de kou komen te zitten, moet de strategische voorraad van aardgas aangevuld worden. Goed te weten overigens dat die strategisch voorraad al langer mager gevuld was. Dus de opgave is om de voorraad aan te vullen en tevens het wegvallen van de Russische import op te vangen. Om het aardgas verbruik te verlagen kan de minister niet anders dan maatregelen nemen die zeer snel en ook een zeker effect hebben. Natuurlijk is energie besparen voor iedere sector goed en slim. Alleen dat regel je niet binnen een aantal maanden en zeker niet met een omvang van minimaal 6 miljard m3. De minister heeft hier ook maar beperkte invloed op, er is schaarste aan personeel en materiaal en dus is het effect minder zeker op korte termijn.

De opgave is dus om op korte termijn een te kort op de Nederlandse aardgasbalans van minimaal 6 miljard m3 aardgas op te vangen door het wegvallen de import uit Rusland en sluiting van de Groningse aardgasvelden.

Waar vloeit het aardgas in Nederland grofweg naar toe?

De verdeling van de 40 miljard m3 aardgas is ongeveer:

  • 12 miljard naar gascentrales voor de productie van elektriciteit
  • 8 miljard naar woningen
  • 4 miljard naar land- en tuinbouw
  • 3 miljard naar diensten, afval en water
  • 3 miljard naar chemie en kunststoffen
  • 3 miljard naar kunstmest
  • 7 miljard naar een verzameling van verbruik in voedingsmiddelen, raffinaderijen, metaal, bouwmaterialen, papier en overig.

Keuze om in te grijpen bij aardgasgestookte centrales

We zien dus met het oog om op korte termijn die 6 miljard m3 op te vangen de keuze om in te grijpen bij de gasgestookte centrales wel te volgen is. Immers daar verbrandt het meeste aardgas. Door die centrales op ‘halve’ kracht te zetten bespaar je daar al snel 6 miljard m3. En er staan kolencentrales die op 35% van hun vermogen draaien en door die weer meer op te stoken is de leveringszekerheid van elektriciteit gewaarborgd. Alleen die kolencentrales zijn niet voor niets ‘geknepen’, want kolencentrales stoten veel CO2 uit. Dat was de reden om de inzet van kolencentrales te verlagen en uiteindelijk gaan die centrales verdwijnen. Zo ver is het nog niet. Eerst moeten nog op veel daken zonnepanelen worden gelegd en is de bouw van zonnevelden, windmolens en mogelijk kerncentrales noodzakelijk. En dat is een weg van langere adem.

De keuze om de kolencentrales weer op te stoken is vanuit snelheid en beoogd resultaat te volgen. Kolen kunnen relatief makkelijk worden aangevoerd uit Zuid-Afrika, Colombia en Indonesië. Alleen hiermee schiet de minister en het kabinet wel in een fossiel reflex met ongewenst CO2 effect. Dat maakt dat deze maatregel een korte termijn maatregel moet zijn. De minister geeft aan tot 2024.

Had de minister ook een andere keuze kunnen maken?

Ja en nee. Korter of minder vaak douchen kan zeker helpen om het aardasverbruik te beperken. Alleen hoeveel scheelt dat nu? Even een korte rekensom. Bij een douchebeurt van 10 minuten verbruiken we ongeveer 0,4 m3 aardgas. Stel dat alle Nederlanders 5 keer per week douchen, dan verbruiken we samen 1,8 miljard m3 aardgas per jaar voor deze wasbeurt om warm water te maken. Stel dat we in plaats van 5 keer per week 4 keer per week gaan douchen, dan besparen we 0,4 miljard m3. Dat is natuurlijk ontzettend goed, alleen dit helpt de minister niet substantieel om 6 miljard m3 aardgas te besparen. En in plaats van 10 minuten bijvoorbeeld 8 minuten douchen helpt ook, maar het compenseren van die 6 miljard m3 blijft ver weg.

Dat geldt ook voor het aardgasverbruik in de tuinbouwkassen of om bijvoorbeeld kunstmest te maken. Stel dat je rigoureus in beide sectoren gaat halveren (los van alle neveneffecten en -gevolgen), dan levert dat ongeveer 3 miljard m3 besparing aan aardgas op.

Tsja, wat ik er ook van vind om die kolencentrales weer verder op te stoken, ik denk de minister te kunnen volgen als hij snel een groot effect wil krijgen. Hij koopt zo ook tijd om tot een ‘slimmer’ plan te komen.

90 op de snelweg en autoloze zondag?

Waar we niet aan gaan ontkomen is dat de minister met compensatie maatregelen komt om de extra CO2 uitstoot van de kolencentrales op te vangen. Voor Prinsjesdag mogen we dat pakket verwachten. Op korte termijn is dat ook ingewikkeld. Het kan zo maar eens zijn dat we maximaal 90 km/h gaan rijden op de snelweg en dat de autoloze zondag weer terugkomt!