Nieuwe kerncentrales gaan er komen, alleen leveren voor 2030 geen elektriciteit

De politiek is om. In bijna alle verkiezingsprogramma’s voor de komende Tweede Kamer verkiezingen op 22 november 2023 wordt kernenergie als oplossing gezien. Alleen GroenLinks-PvdA, Partij van de Dieren en SP geven aan tegen extra kerncentrales te zijn. Dat betekent dat er zich een meerderheid in de Eerste en Tweede Kamer aftekent die voor kernenergie is. Een democratisch gegeven. Hoe je ook over kerncentrales denkt, er gaan er meer van komen in Nederland.

Al denkend aan de ‘cirkels van invloed & betrokkenheid’ van Stephen Covey kan ik hier van alles van vinden, alleen ook voor mij is dit dus een gegeven. Dat levert wel nieuwe vragen op. Want kan Nederland voor 2030 kerncentrales hebben gebouwd die bijdragen aan de afspraken in de Nationale Klimaatwet om in 2030 55% CO2 te reduceren? Of moet Nederland door gaan met het plaatsen van windmolens voor duurzame elektriciteit of, wat ook kan, gaan we een lijstje maken met (bedrijfs-)activiteiten waar we mee gaan stoppen om de CO2 doelstelling te halen?

Nog 75 maanden te gaan tot 2030

Ongeveer 100 maanden voor 2030 is een belangrijk rapport van de IPCC verschenen, het klimaatpanel van de Verenigde Naties. 2030 is een belangrijk jaartal om de doelen van het Klimaatakkoord Parijs, de Klimaatwet en van het Nationale Klimaatakkoord te halen. Nederland moet dan minimaal 55% van de broeikasgassen hebben gereduceerd ten opzichte van 1990. Dat is nodig om de stijging van de temperatuur op aarde te beperken. Dit inspireerde mij om iedere maand tot 2030 een blog te gaan schrijven over de klimaatverandering en hieraan gerelateerde thema’s.

Verdieping

Om mij goed voor te bereiden op die vraag heb ik mij maar eens extra verdiept in de vraagstukken en oplossingen rond kernenergie. Zo was ik afgelopen zaterdag bij een Themadag Energie in Ommen waar onder andere kernenergie was geagendeerd. Ik heb me daar goed laten bijpraten door Lars Roobol (kernfysicus) en Gijs Zwartsenberg (klimaat filosoof).

Technieken

Er zijn grofweg 4 verschillende type kernreactoren waar je, met de kennis van nu, naar kunt kijken. Deze types zijn te verdelen in ‘beschikbaar’ en nog in ‘studiefase’. Beschikbaar zijn de technieken EPR (European Pressurized Reactor) en APR (Advanced Pressurized Reactor). In studie zijn de SMR (Small Modular Reactor) en de MSR (Molten Salt Reactor) waarbij thorium als spijtstof wordt ingezet.

Beschikbaar

Beschikbaar zijn dus EPR en APR. Voorbeelden met EPR-techniek zijn de kerncentrales in Finland (Olkiluoto-3), Frankrijk (Flamanville) en Verenigd Koninkrijk (Hinkley Point). Van deze kerncentrale levert alleen die in Finland elektriciteit. De bouw heeft 17 jaar geduurd in plaats van de geplande 4 jaar en het budget is verviervoudigd. De beide andere kerncentrales zijn nog in niet opgeleverd en produceren naar verwachting in 2024 en 2027 elektriciteit. Ook deze projecten kenmerken zich met zeer grote vertragingen en zeer forse budgetoverschrijdingen.

De APR-techniek is in Zuid-Korea ingezet in de kerncentrales van Shin Hanul. Dit zijn kerncentrales die gelijk ook gelijk een fors vermogen hebben van 1.000 MWe en 1.400 MWe. De eerste werd in 8 jaar tijd gerealiseerd en de tweede in 3 jaar. Ook dit kan als bewezen techniek worden gezien en voldoet aan de Europese veiligheidseisen.

Nog niet beschikbaar

De SMR (kleine kernreactor tot 300 MWe per module) is nog niet in bedrijf. In de Verenigende Staten worden twee SMR’s in 2029 in bedrijf verwacht, Polen heeft interesse getoond, de Britten zijn bezig met een soort van aanbesteding (levering van elektriciteit is voor 2035 gepland) en in Canada wordt de oplevering van een SMR in 2028 verwacht. Al met al een belofte, maar nog niet operationeel. En echt klein is deze reactor nu ook weer niet. De huidige kerncentrale in Borsele heeft ter vergelijking een vermogen van 485 MWe en is hiermee net even groter.

Dat geldt ook voor de MRS (thorium). Deze zit nog in de papier-fase, moet hierna nucleaire testen doen en mogelijk kan deze in 2035 elektriciteit leveren.

Keuze Nederland

Tot zo ver de stand van zaken rond de techniek en inzetbaarheid. Interessant is dat de politieke partijen die zich voor kernenergie uitspreken de voorkeur hebben voor de kleine kernreactor (SMR). Waarom weet ik niet. Het klinkt mogelijk aaibaar zo’n kleine reactor. Echter is nog geen operationele techniek. In die keuze zitten ook risico’s qua doorlooptijd (wanneer heb je uiteindelijk de elektriciteit uit de kernenergie beschikbaar) en wat gaat dit grapje kosten. Daarom lijkt volgens mij een keuze voor de Zuid-Koreaanse APR meer voor de hand te liggen. Bijkomend voordeel is dat deze centrales ook meer capaciteit hebben.

Waar plaats je kerncentrales?

Ik vermoed dat die kleine kernreactor mede populair is in de politiek, omdat mogelijk gedacht wordt om ‘wind op land’ en ‘zon op land’ in te wisselen voor zo’n kleine reactor. Een kleine kernreactor die op de rand van steden in de provincies worden geplaatst.

Dat is nog maar de vraag. Belangrijk is dat de warmte die een kerncentrale produceert wordt afgevoerd. Idealiter wil je deze warmte gebruiken als bron voor warmtenetten in woonwijken, voor de glastuinbouw of procesindustrie. De praktijk is dat de warmte vaak in rivieren of in de zee wordt geloosd. Nu de zomers warmer en droger worden is het maar de vraag of je een kerncentrale aan de IJssel bij Deventer of Zwolle moet gaan bouwen, aan de Rijn bij Arnhem of aan de Waal bij Nijmegen. Je bouwt die centrales voor 50 tot 80 jaar, dus lijkt een locatie aan de kust te slimmer.

De al gesloten of te sluiten kolen- en aardgascentrales in bijvoorbeeld Borsele, Diemen, Eemshaven of Geertruidenberg lijken hier een betere optie voor. Bijkomende voordeel is dat daar al de elektrische hoogspanningsinfrastructuur ligt om de elektriciteit het achterland in te pompen.

Wat betekent dit voor de opgave in de Nationale Klimaatwet?

Als ik één ding heb geleerd afgelopen zaterdag op de themadag, dan is dat naast het financiële avontuur met kernenergie er geen enkele nieuwe kerncentrale voor 2030 elektriciteit gaat leveren in Nederland. Dat betekent, om de klimaatdoelen in 2030 te halen, we interessante keuzes mogen maken. We kunnen hierbij ook kiezen om een andere route uit te stippelen om tot CO2 reductie te komen. Immers wat we niet verbruiken en uitstoten hoeven we ook niet te reduceren. Dus wie helpt met het maken van een lijstje met activiteiten waar we mee gaan stoppen om CO2 te reduceren? Of is die keuze toch niet comfortabel en gaan we toch maar door met ‘wind op land’ om duurzame elektriciteit op te wekken?