Rode draad met transities in 86 jaar

Deze maand overleed mijn moeder. Ze is 86 jaar geworden. Tijdens haar uitvaart heb ik een verhaal over haar leven gehouden. Dit zijn gebeurtenissen en deels herinneringen die ik uit de verhalen van haar en mijn al eerder overleden vader heb overgehouden. Ik zag naast het persoonlijke deel ook een interessante rode draad. Namelijk die van transities. Meestal werden die transities als vooruitgang gezien. Weg uit de armoede en het leven makkelijker en fysiek minder zwaar maken. Ik zie ook dat een aantal transities van destijds nu weer om een volgende transitie vragen, omdat er ook een neveneffect plaatsvindt. Veranderingen zijn van alle tijden en er vinden veel veranderingen plaats gedurende een leven, zoals bijvoorbeeld tijdens het leven van mijn moeder.

Nog 82 maanden te gaan tot 2030

Ongeveer 100 maanden voor 2030 is een belangrijk rapport van de IPCC verschenen, het klimaatpanel van de Verenigde Naties. 2030 is een belangrijk jaartal om de doelen van het Klimaatakkoord Parijs, de Klimaatwet en van het Nationale Klimaatakkoord te halen. Nederland moet dan minimaal 55% van de broeikasgassen hebben gereduceerd ten opzichte van 1990. Dat is nodig om de stijging van de temperatuur op aarde te beperken. Dit inspireerde mij om iedere maand tot 2030 een blog te gaan schrijven over de klimaatverandering en hieraan gerelateerde thema’s.

Voedsel

In 1936 wordt mijn moeder geboren, nog voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Afhankelijk van waar je in Nederland woonde was beschikbaarheid van en toegang tot voedsel verschillend. Op het platteland was dat anders dan in de steden. Zeker gedurende de latere jaren van de oorlog, denk hierbij aan de hongerwinter. Na de oorlog startte het Nederlandse landbouwprogramma om zelfvoorzienend te worden qua voedsel. Van een tekort aan voedsel is Nederland gegroeid tot één na grootste exporteur ter wereld. Van lokale boerencoöperaties tot internationale ondernemingen die haar wortels lijkt te verliezen in de samenleving. De keerzijde van dit programma zie ik ook, waarbij de kwaliteit van natuur & water in het geding zijn gekomen. Een transitie naar een meer circulaire landbouw kan niet uitblijven.

Water

Water werd lokaal gewonnen in de waterput naast huis. Een systeem met waterleidingen met geconditioneerd water, zoals we dat nu kennen met drinkwater uit de kraan, bestond nog niet waar ik ben geboren in Friesland. Dat kwam later. Gedurende een warme zomer stond de waterput soms leeg. Om altijd toegang te hebben tot water zijn complete watersystemen gebouwd voor drinkwater en voor irrigatie. Nu zijn er weer uitdagingen rond water. Denk aan beschikbaarheid door klimaatverandering en de kwaliteit van drinkwater door verontreinigingen. Ook komen er uitdagingen over de hoogte van waterstanden. Verdroging of vernatting van gebieden. Om methaanuitstoot in veenweidegebieden terug te dringen (een krachtig broeikasgas) is een hogere waterstand nodig, alleen voor de boeren wordt dit land dan ontoegankelijk voor haar steeds groter wordende machines. Toegang tot water lijkt zo logisch, zeker in Nederland, alleen er zijn veel verschillende belangen en die gaan botsen, waardoor water opnieuw schaars wordt. Ook dit vraagt om een nieuwe transitie.

Energie

Huizen werden verwarmd met hout, turf of kolen. Van die ronde ‘knikkers’, kooltjes-4, kwamen bij ons in de kachel. In de jaren zestig vond Nederland een enorme ‘rijkdom’ aan aardgas in Groningen en zo kon Nederland van het stadsgas af in sommige steden of van het hout, turf en kolen af naar een schonere brandstof. Aardgasnetten werden aangelegd met gashaarden en weer later de CV-installatie. De komende jaren gaat deze transitie verder door van het aardgas af te gaan en over te stappen op duurzame alternatieven om de CO2 uitstoot (een ander belangrijk broeikasgas) verder terug te dringen.

Mobiliteit

Een andere grote verandering vond plaats rond mobiliteit. Van de fiets, paard & wagen en de paardentram naar de eerste auto’s en treinen. Op het land werd met paarden gewerkt en die werden vervangen door tractoren. In 1969 landden de eerste mensen op de maan en vliegen voor plezier en vakanties wordt mogelijk. Inmiddels staat Nederland op het kantelpunt dat niet alles meer kan. Het neveneffect van deze vooruitgang is dat wegen niet eindeloos verbreed kunnen worden, steden niet eindeloos parkeerruimte kunnen aanbieden voor auto’s en Schiphol niet eindeloos kan groeien. De ruimte is er domweg niet en de kwaliteit van de leefomgeving en veiligheid komt in gevaar. Is het verantwoord, om veel redenen, om met het vliegtuig voor een weekendje naar Athene, Madrid of New York te gaan? Dit vraagstuk is actueel.

Communicatie

Tot slot nog een grappig feitje bij ons thuis die de transitie door de jaren laat zien. We kregen als één van de eersten in de buurt een telefoon via een vaste lijn. Veel buren maakten daar ook gebruik van. De wereld werd ‘kleiner’ en communicatie ging veel sneller dan per brief of telegram. Inmiddels belt iedereen mobiel, appt en maakt gebruik van face-time. In veel huishoudens verdwijnt de vaste verbinding voor telefonie alweer.

Tot slot

Gedurende dit tijdspad van 1936 tot heden, het leven van mijn moeder, zijn er grote veranderingen geweest. Een aantal kent ook een keerzijde, een neveneffect. Gedurende mijn leven ga ik ook transities meemaken. Immers niet alles kan meer, de grenzen zijn opgezocht van wat ‘onze moeder aarde’ aankan.